Việc phân biệt rõ ràng giữa các loại vốn không chỉ giúp nhà sáng lập (founder) quản trị tài chính hiệu quả mà còn tạo nền tảng cho việc gọi vốn, mở rộng quy mô và hoạch định chiến lược dài hạn.

Về cơ bản, các loại vốn trong khởi nghiệp có thể được phân loại thành: vốn tự có, vốn vay, vốn góp cổ phần, vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm, vốn tài trợ và vốn xã hội. Mỗi loại vốn đều có đặc điểm riêng, ưu nhược điểm và phù hợp với từng giai đoạn phát triển khác nhau của startup.

Đầu tiên là vốn tự có là loại vốn phổ biến nhất mà nhiều nhà sáng lập sử dụng khi bắt đầu khởi nghiệp. Nguồn vốn này đến từ tiền tiết kiệm cá nhân, tài sản cá nhân  hoặc sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè. Ưu điểm lớn nhất của hình thức này là sự tự chủ hoàn toàn (full control) – bạn không cần chia sẻ cổ phần hay chịu áp lực trả lãi. Tuy nhiên, vốn tự có thường có quy mô hạn chế, không đủ để đưa startup phát triển mạnh mẽ hoặc mở rộng nhanh. Rủi ro là bạn có thể cháy túi trước khi sản phẩm tìm được thị trường phù hợp.

Tiếp theo là vốn vay, đến từ ngân hàng thương mại, tổ chức tài chính vi mô, hoặc các chương trình hỗ trợ vay vốn. Startup vay vốn thường phải trả lãi suất và hoàn trả gốc theo thời hạn cố định. Ưu điểm của vốn vay là không làm pha loãng cổ phần – bạn vẫn giữ toàn bộ quyền sở hữu công ty. Tuy nhiên, hình thức này lại mang đến áp lực tài chính, đặc biệt nguy hiểm nếu dòng tiền không ổn định. Các startup giai đoạn đầu thường khó tiếp cận vốn vay do thiếu tài sản thế chấp và lịch sử tín dụng.

Một hình thức phổ biến khác là vốn góp cổ phần – tức là bán một phần cổ phần công ty cho nhà đầu tư để đổi lấy tiền. Nhà đầu tư sẽ trở thành cổ đông và hưởng lợi nếu công ty tăng trưởng hoặc bán lại. Hình thức này không tạo áp lực hoàn trả, giúp startup tập trung toàn lực cho tăng trưởng. Tuy nhiên, điểm bất lợi là bạn sẽ bị pha loãng quyền sở hữu và có thể mất quyền kiểm soát nếu bán quá nhiều cổ phần. Nhà sáng lập cần đặc biệt chú ý đến định giá công ty trước khi gọi vốn để đảm bảo quyền lợi lâu dài.

Một biến thể cao cấp của vốn góp cổ phần là vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm. Đây là nguồn vốn đến từ các quỹ đầu tư chuyên nghiệp, thường đầu tư vào các startup tiềm năng với khả năng tăng trưởng nhanh.

Ngoài ra, một số startup có thể tiếp cận vốn tài trợ – từ các chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận (NGOs), các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp hoặc chương trình quốc tế. Vốn tài trợ thường không hoàn lại, giúp startup tiết kiệm chi phí và giảm rủi ro tài chính. Đây là hình thức vốn lý tưởng cho các dự án có tác động xã hội cao như: công nghệ giáo dục, y tế, môi trường,... Tuy nhiên, quá trình xin tài trợ đòi hỏi phải viết đề xuất chi tiết, báo cáo tài chính minh bạch và tuân thủ các yêu cầu khắt khe.

Một khái niệm mới nhưng rất đáng chú ý là vốn xã hội. Đây không phải là tiền, mà là mối quan hệ, uy tín và sự tin tưởng từ cộng đồng. Một startup được cố vấn bởi người nổi tiếng, hoặc có sự ủng hộ từ cộng đồng, sẽ dễ dàng gọi vốn hơn, tuyển dụng tốt hơn và nhận được sự hỗ trợ từ đối tác. Trong nhiều trường hợp, vốn xã hội chính là đòn bẩy vô hình giúp startup vượt qua khủng hoảng mà không cần đến nguồn lực tài chính lớn.

Tóm lại, trong khởi nghiệp, không chỉ có một loại vốn duy nhất phù hợp cho mọi startup. Mỗi giai đoạn phát triển – từ ý tưởng, phát triển sản phẩm, đến mở rộng thị trường – đều cần chiến lược vốn khác nhau. Một startup thông minh là startup biết kết hợp nhiều loại vốn: dùng vốn tự có để bắt đầu, vốn tài trợ để giảm rủi ro, vốn cổ phần để tăng trưởng và vốn xã hội để mở rộng ảnh hưởng. Quan trọng nhất, nhà sáng lập cần trang bị kiến thức đầy đủ, biết đánh giá rủi ro và không để vốn trở thành con dao hai lưỡi. Việc hiểu rõ và sử dụng linh hoạt các loại vốn chính là bước đi đầu tiên để đưa startup từ ý tưởng nhỏ thành doanh nghiệp lớn.

Casti Hub tổng hợp