Việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp nên được tiến hành ngay từ những ngày đầu tiên để giúp start-up giữ vững tinh thần và hướng tất cả các thành viên về cùng một đích chung.

Giữa guồng quay tăng trưởng và đổi mới, có một yếu tố nền tảng nhưng dễ bị các starup trẻ mới bắt đầu lãng quên, đó là văn hóa doanh nghiệp (corporate culture). Nhiều người cho rằng startup còn quá nhỏ để cần văn hóa, hoặc văn hóa chỉ là thứ hình thành tự nhiên theo thời gian. Nhưng thực tế, việc xây dựng văn hóa ngay từ những ngày đầu tiên không chỉ nên làm, mà còn là điều cần thiết để startup tồn tại và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

Trước tiên, cần hiểu rằng văn hóa doanh nghiệp không phải là những khẩu hiệu treo trên tường, cũng không đơn thuần là tổ chức những buổi team building hay họp mặt. Văn hóa là tập hợp các giá trị, niềm tin, cách cư xử và làm việc được chia sẻ trong nội bộ doanh nghiệp. Đó là thứ vô hình nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến cách mọi người ra quyết định, xử lý xung đột, làm việc cùng nhau, và đại diện cho thương hiệu ra bên ngoài. Trong một startup, nơi mà nguồn lực hạn chế, tốc độ phát triển nhanh và sự bất định luôn hiện hữu, thì văn hóa chính là “hệ điều hành” giúp cả đội ngũ hoạt động đồng bộ, hiệu quả và linh hoạt.

Một lý do quan trọng khiến startup nên xây dựng văn hóa từ đầu là vì văn hóa hình thành dù bạn có chủ ý hay không. Nếu người sáng lập (founder) không chủ động định hình văn hóa, thì các thói quen, hành vi, thái độ làm việc sẽ tự nhiên hình thành theo ngẫu nhiên – đôi khi tiêu cực. Ví dụ, nếu người sáng lập hay trễ deadline, không minh bạch trong giao tiếp hoặc chỉ trích nhân viên công khai, thì dần dần, sự thiếu chuyên nghiệp sẽ trở thành “bình thường” trong tổ chức. Ngược lại, nếu từ đầu, bạn định hình rõ ràng rằng đội ngũ đề cao tinh thần trách nhiệm, học hỏi liên tục và làm việc vì khách hàng, thì những giá trị đó sẽ được nhân rộng và ăn sâu vào nề nếp của công ty.

Bên cạnh đó, văn hóa mạnh là công cụ tuyển dụng và giữ chân nhân sự hiệu quả. Trong thời điểm startup chưa thể trả lương cao, chưa có nhiều phúc lợi như các tập đoàn, thì văn hóa chính là thứ giúp thu hút người tài và giữ họ ở lại. Một môi trường làm việc cởi mở, sáng tạo, tôn trọng lẫn nhau sẽ tạo ra cảm giác thuộc về - điều mà nhiều người đi làm thực sự khao khát. Thực tế cho thấy, những startup thành công nhất như Google, Airbnb hay Netflix đều có nền văn hóa rất rõ ràng ngay từ khi còn là những nhóm nhỏ vài người. Họ không chỉ phỏng vấn dựa trên kỹ năng, mà còn xem xét sự phù hợp văn hóa rất kỹ lưỡng, vì họ hiểu rằng sai người có thể làm lệch hẳn cả hướng đi công ty.

Một điểm nữa cần lưu ý là văn hóa giúp startup thích ứng nhanh và ra quyết định hiệu quả hơn. Trong giai đoạn đầu, mọi thứ đều mơ hồ và thay đổi liên tục – từ sản phẩm, thị trường đến chiến lược. Nếu không có một hệ giá trị chung để dựa vào, đội ngũ rất dễ rơi vào mâu thuẫn, tranh cãi và mất định hướng. Một văn hóa thống nhất sẽ là kim chỉ nam giúp các thành viên biết điều gì là quan trọng, điều gì có thể chấp nhận được và làm thế nào để tiến về phía trước.

Ngoài ra, trong mắt nhà đầu tư, văn hóa cũng là một yếu tố tạo niềm tin. Ngày nay, nhiều nhà đầu tư mạo hiểm không chỉ nhìn vào mô hình kinh doanh hay sản phẩm, mà còn đánh giá cao đội ngũ có năng lực lãnh đạo và giá trị văn hóa vững chắc. Một startup có văn hóa rõ ràng thể hiện sự chuyên nghiệp, tư duy dài hạn và khả năng quản trị con người – những điều mà các VC cho là nền tảng cho thành công bền vững. Một số quỹ còn trực tiếp hỏi về “bộ giá trị cốt lõi” trong buổi pitch, hay dành thời gian quan sát cách đội ngũ tương tác để đo độ gắn kết nội bộ trước khi quyết định rót vốn.

Tuy nhiên, việc xây dựng văn hóa không đồng nghĩa với việc áp đặt cứng nhắc hay tạo ra những giá trị sáo rỗng. Nhà sáng lập cần xuất phát từ chính tầm nhìn, sứ mệnh và niềm tin sâu sắc về cách mình muốn xây dựng tổ chức. Các giá trị cốt lõi phải được sống thật, được thể hiện trong hành vi của lãnh đạo và quy trình làm việc hằng ngày.

Startup nên bắt đầu từ những điều đơn giản như: định nghĩa rõ ràng các giá trị cốt lõi (ví dụ: trách nhiệm, minh bạch, tốc độ, đổi mới...), chia sẻ tầm nhìn với đội ngũ, tuyển dụng những người phù hợp với giá trị đó và khen thưởng những hành vi thể hiện văn hóa tích cực. Qua thời gian, những giá trị này sẽ trở thành “bản sắc” riêng biệt của startup, giúp công ty nổi bật trong thị trường, thu hút khách hàng và nhà đầu tư có cùng hệ giá trị.

Tóm lại, trong thế giới khởi nghiệp vốn đã đầy biến động, văn hóa doanh nghiệp chính là thứ neo giữ một startup lại với bản chất của nó, giúp tổ chức phát triển mạnh mẽ từ bên trong. Xây dựng văn hóa không tốn quá nhiều tiền, nhưng nếu làm đúng từ đầu, startup sẽ tiết kiệm được vô số chi phí phát sinh do tuyển sai người, mất gắn kết đội ngũ hay sai hướng phát triển. Khi tài chính, mô hình, và sản phẩm đều có thể sao chép, thì văn hóa chính là lợi thế cạnh tranh bền vững mà không ai có thể sao chép. Đó chính là lý do vì sao startup không chỉ nên, mà phải xây dựng văn hóa ngay từ những ngày đầu tiên.

Casti Hub tổng hợp